Βιβλιοκριτική για «Το βιβλίο του Σαλαντίν» του Ταρίκ Αλί

Αντικείμενο αυτού του βιβλίου είναι ο Σαλάχ – αλ – Ντιν ιμπν Αγιούμπ, γνωστός πιο απλά στη Δύση ως Σαλαντίν. Πρόκειται για έναν από τους μεγαλύτερους στρατιωτικούς ηγέτες της παγκόσμιας ιστορίας και για μία από τις σημα­ντικότερες προσωπικότητες της εποχής των Σταυροφο­ριών.

Ο κουρδικής καταγωγής Σαλαντίν, έμεινε γνωστός όχι μόνο για τον ευγενικό του χαρα­κτήρα αλλά και ως ο ενορχηστρωτής της Τζι­χάντ, του ιερού πολέμου των Μουσουλμάνων, για να αποδιώξουν τους Φράγκους από τα εδάφη της Παλαιστίνης. Μετά τη νίκη του στην Αίγυ­πτο, επί της δυναστείας των Φατιμιδών, αναγο­ρεύθηκε σουλτάνος της Συρίας και της Αιγύπτου, ενοποίησε τον μεσαιωνικό αραβικό κόσμο, υπό τον πνευματικό ηγέτη του Ισλάμ, τον Χαλίφη της Βαγδάτης και σύνδεσε το όνομά του με την ανά­κτηση της Ιερουσαλήμ το 1187 μ.Χ.

Ο συγγραφέας του βιβλίου, Ταρίκ Αλί, έχει ασχοληθεί και στο παρελθόν με την σύγκρουση ανάμεσα στον Χριστιανικό και τον Ισλαμικό πολι­τισμό και έχει μάλιστα τιμηθεί με το βραβείο Archbishop San Clemente del Instituto Rosalia de Castro για το έργο του «Στον ίσκιο της ροδιάς», όπου περιγράφεται η πτώση του Ισλάμ στην Ισπανία.

«Το βιβλίο του Σαλαντίν» είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα. Παρόλα αυτά, όπως ξεκαθαρίζει ο συγγραφέας από τον πρόλογο, δε θυσιάζει την ιστορική ακρίβεια για χάρη της λο­γοτεχνικής καλαισθησίας. Πρέπει να τονιστεί ότι σε αυτό το πεζογράφημα δίνεται έμφαση όχι τόσο στη σύγκρουση του Αραβικού κόσμου με τους Φράγκους, όσο στον χαρακτήρα του Σαλα­ντίν. Έτσι, δίνεται βάρος στις ίντριγκες και τους χαρακτήρες της Αυλής του μεγάλου σουλτάνου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ότι η θρυλική μάχη του Χαττίν, όπου οι Φράγκοι σταυροφόροι ηττήθηκαν κατά κράτος και υπέστησαν βαρύτατες απώλειες, αναλώνεται σε ένα μόλις κεφάλαιο.

Μέσα από τον φανταστικό προσωπικό γρα­φιά του σουλτάνου, τον Ιμπν Γιακούμπ, ξεδι­πλώνεται η ιστορία του Σαλαντίν. Κατά την επι­κοινωνία του με τους υπόλοιπους χαρακτήρες του βιβλίου, τους συγγενείς του αλλά και τον ιατρό και φιλόσοφο Ιμπν Μαϊμούν (Μαϊμονίδης) – που πρόκειται για ιστορικές φιγούρες, αποκα­λύπτονται οι πτυχές του χαρακτήρα του σουλτά­νου. Επιπλέον, στις συζητήσεις του με τον φα­νταστικό χαρακτήρα, Σαντχί, αποκαλύπτεται ο άνθρωπος, με τις αδυναμίες του, πίσω από τον ηγέτη.

Στο κέντρο αυτού του μυθιστορήματος όμως, υποβόσκει η ερωτική ιστορία μεταξύ των δύο σημαντικότερων γυναικών του χαρεμιού, της Τζαμίλα και της Χαλίμα – που δεν αποτελούν ιστορικά πρόσωπα. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί αυτήν την ιστορία για να αναφερθεί στη θέση της γυναίκας στο Ισλάμ. Γενικά, όλο το μυθιστόρημα βρίθει από ίντριγκες και τα πάθη στην αυλή του σουλτάνου, όπου όμως δεσπόζει και ξεχωρίζει η ηγετική και ευγενική φυσιογνωμία του Σαλαντίν.

Ο Ταρίκ Αλί έχει ξεκάθαρο και σαφές ύφος, που δεν καλύπτει πίσω από εύηχες λέξεις. Θα έλεγα επιπλέον ότι η εμμονή του στην λεπτο­μερή περιγραφή των παθών ορισμένων χαρα­κτήρων, οι ωμές και αθυρόστομες περιγραφές του, ενδέχεται να ξενίσουν τον αναγνώστη. «Το βιβλίο του Σαλαντίν» είναι ένα μυθιστό­ρημα που πέρα από μία αναφορά στον χαρα­κτήρα του Σαλαντίν, αποδίδει την Ισλαμική αντί­ληψη για την εποχή των Σταυροφοριών και ει­δικά για την περίοδο μετά την Β’ και κατά τη διάρκεια της Γ’ Σταυροφορίας, όπου και εξελίσ­σονται τα γεγονότα του βιβλίου. Ο Πακιστανικής καταγωγής μεν, πολιτογραφημένος Βρετανός συγγραφέας δε, είναι διεθνιστής, με πλούσια ακτιβιστική δράση. Μπορεί να ωραιοποιεί ορισμένες πτυχές του Σαλαντίν, αλλά αυτό γίνεται στα πλαίσια ποιητικής αδείας, χωρίς να αλλοιώνει σημαντικά ιστορικά γεγονότα και καταστάσεις. Σκοπός όχι μόνο του συγκεκριμένου ιστορικού μυθιστορήματος αλλά και όλης της «Πενταλογίας» του, είναι να καταρρίψει στερεότυπα και προκαταλήψεις που επικρατούν για το Ισλάμ στη Δύση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα σε αυτό το μυθιστόρημα ο Εβραίος βιογράφος του Σαλαντίν. Αυτό το μυθιστόρημα έχει γραφτεί στην προ 11ης Σεπτεμβρίου εποχή. Καθώς μετά από δεκαπέντε χρόνια, κυριαρχεί η ρητορική του μίσους και των απόλυτων θέσεων, παρά το γεγονός ότι θα δυσκολευτείτε να βρείτε αντίτυπο μιας και βρίσκεται εκτός κυκλοφορίας η παρούσα έκδοση από την «Άγκυρα», προτείνεται ανεπιφύλακτα, στα πλαίσια μιας ιδεαλιστικής, πολυπολιτισμικής λογοτεχνικής ματιάς.

Η προηγούμενη βιβλιοκριτική αποτελεί επανέκδοση μετά από νέα επιμέλεια και είχε δημοσιευτεί αρχικά στο 4ο τεύχος (Σεπτέμβριος 2001) του περιοδικού «Hack & Slash».