Στον επίλογο του προηγούμενου άρθρου (Στη μνήμη πεσόντων αστροναυτών της NASA), θα μπορούσε κανείς να αναφέρει συναισθηματικά λόγια που ακούστηκαν στους επικήδειους των αστροναυτών:

(…μερικές φορές όταν στοχεύουμε προς τα άστρα πέφτουμε…)

    Όμως όπως είδαμε και στο ντοκιμαντέρ του RetroReport όλες οι τραγωδίες θα μπορούσαν να αποφευχθούν και σε όλες υπήρχαν παραβλέψεις από τα ανώτατα διευθυντικά κλιμάκια της NASA. Αυτές φυσικά δεν ενείχαν δόλο και σκοπιμότητα, οφειλόταν όμως στην πίεση χρόνου, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι αδιαπραγμάτευτη προτεραιότητα δεν ήταν η ασφάλεια των διαστημικών αποστολών, αλλά η διατήρηση και προαγωγή του κύρους και της εικόνας δημοσίων σχέσεων, ώστε να εξασφαλίζονται χρηματοδοτήσεις και προϋπολογισμοί. Λόγοι που υπολείπονται κατά πολύ των αξιών και των ιδανικών των ίδιων των ηρώων, των αστροναυτών και δε συμβαδίζουν με το όνειρο του ταξιδιού στα άστρα.

    Μετά από όλες αυτές τις αποτυχίες, η πτώση του ηθικού οδηγούσε και στην αναπόφευκτη αξιολόγηση και κριτική μιας κυβερνητικής υπηρεσίας που έχει αναλάβει ένα τέτοιο δύσκολο έργο (και δεν είναι μόνο η NASA … ουκ ολίγες οι αποτυχίες και των Ρώσων και άλλων διαστημικών υπηρεσιών).

    Επιπλέον, η έλλειψη παιδείας και του οράματος του ταξιδιού στα άστρα είναι οι λόγοι που υποβόσκουν πίσω από το γεγονός ότι διανύουμε μία μεγάλη περίοδο στασιμότητας σχετικά με τα επανδρωμένα ταξίδια στο Διάστημα. Στο προηγούμενο άρθρο, αναφέραμε ότι μπορεί να απορεί ο αναγνώστης με την επιλογή του θέματος από το παρόν ιστολόγιο τη στιγμή που αντιμετωπίζουμε μία παγκόσμια προσφυγική και οικονομική κρίση. Στον αντίλογο μπορεί κάποιος δικαίως να αναρωτηθεί:

    «Είναι ηθικό και πρέπον τη στιγμή που η ανθρωπότητα – πολύ περισσότερο σε τριτοκοσμικές χώρες – μαστίζεται από κρίσεις, στερώντας ανθρώπους από τα στοιχειώδη, ενίοτε και τη ζωή τους, κάποιοι άλλοι να σκορπούν χρήματα και να ασχολούνται απομονωμένοι από τα επίγεια προβλήματα με επιστημονικούς σκοπούς και άπιαστα όνειρα;»

    Η απάντησή μου είναι ότι το ένα δεν αναιρεί υποχρεωτικά το άλλο. Εξάλλου αυτό το αμείλικτο ερώτημα δεν έχει τεθεί πρώτη φορά και επανέρχεται στο δημόσιο διάλογο είτε μετά από τέτοιες αποτυχίες της επιστήμης είτε σε περιόδους κρίσης. Η ιστορία μάλιστα έχει δείξει ότι περικοπές από τον προϋπολογισμό των ονείρων μας δεν έχουν οδηγήσει σε περίσσευμα χρημάτων, ώστε να εξασφαλιστούν οι πόροι που θα τερματίσουν τις γήινες κρίσεις. Τόσο στα δυόμιση χρόνια διακοπής των αποστολών που ακολούθησαν την τραγωδία του Challenger, από τον Ιανουάριο του 1986 ως το Σεπτέμβριο του 1988, όσο και στα δυόμιση χρόνια σιγής που ακολούθησαν την τραγωδία του Columbia, από το Φεβρουάριο του 2003 ως τον Ιούλιο του 2005, τα χρήματα που εξοικονομήθηκαν από τη διακοπή του διαστημικού προγράμματος και τις ανεκτέλεστες αποστολές δρομολογήθηκαν σε πολεμικές προετοιμασίες και ένοπλες συγκρούσεις. Όμως δεν είναι αυτός αρκετός λόγος για να συνεχίσει κανείς να χρηματοδοτεί τα όνειρα εν μέσω κρίσης. Οπότε δεν αρκεί η ανθρωπότητα να τιμήσει τους ήρωές της και να ξορκίσει απλά το κακό. Πρέπει να εξετασθεί ποιο ήταν το διακύβευμα των αποστολών για να αναλογιστεί και για την κληρονομιά του.

Christa McAuliffe

    Η αποστολή STS-51-L του διαστημικού λεωφορείου Challenger στις 28 Ιανουαρίου 1986 είναι η πλέον συμβολική. Η NASA προκειμένου να αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον του κοινού για το διάστημα είχε την έμπνευση να δώσει τη δυνατότητα σε έναν απλό πολίτη να μετέχει στην εκπαίδευση των αστροναυτών και σε μία διαστημική αποστολή. Καθώς το ζήτημα της επιλογής έτεινε να εξελιχθεί σε διοικητικό εφιάλτη, με διάφορες κοινωνικές ομάδες να ερίζουν για το μοναδικό εισιτήριο πλάι στα άλλα 6 μέλη του πληρώματος, την επιλογή ανέλαβε ο ίδιος ο Ρ. Ρέηγκαν, τότε πρόεδρος των Η.Π.Α. Ασχέτως με το αν συμφωνεί ή διαφωνεί κανείς με τις πολιτικές του θέσεις, πρέπει να παραδεχθούμε ότι η επιλογή του υπήρξε ιδεαλιστική: Ο πρώτος πολίτης των Η.Π.Α. που θα πετούσε στο διάστημα θα ήταν εκπαιδευτικός.

    Ακολούθησε μία εξονυχιστική διαδικασία φιλτραρίσματος, αξιολόγησης, συνεντεύξεων, ιατρικών εξετάσεων, δοκιμών και σκληρής πολύμηνης εκπαίδευσης των φιναλίστ πριν το πρόγραμμα Teacher in Space καταλήξει στην Κρίστα ΜακΌλιφ, τη χαρισματική δασκάλα κοινωνιολογίας από το Concord High School στο New Hampshire.

    Αποσπάσματα από την αίτησή της για συμμετοχή στο πρόγραμμα Teacher in Space και τις μετέπειτα συνεντεύξεις της μας δίνουν ένα μικρό δείγμα για το ποιόν της.

Οι αντιλήψεις μου ως μη αστροναύτη θα βοηθήσουν στην ολοκλήρωση και τον εξανθρωπισμό της τεχνολογίας στη Διαστημική Εποχή (…) 

Ο λόγος που έγινα εκπαιδευτικός είναι για να επιδράσω θετικά στις ζωές των ανθρώπων και να επιδράσουν θετικά αυτοί πάνω μου (…)

Η φιλοσοφία της ζωής μου είναι να απολαύσω τη ζωή και να εμπλέξω και άλλους ανθρώπους σε αυτή τη χαρά (…)

Φανταστείτε με να διδάσκω από το διάστημα όλη την ανθρωπότητα αγγίζοντας τις ζωές όλων των ανθρώπων. Το όνειρο κάθε δάσκαλου! Έχω ένα όραμα του κόσμου ως παγκόσμιου χωριού, ενός κόσμου χωρίς σύνορα (…)

Αγγίζω το μέλλον. Διδάσκω.

Christa McAuliffe

Barbara Morgan

    Αυτό ήταν το πολύτιμο φορτίο της μοιραίας 10ης αποστολής του Challenger. Η ελπίδα της ανθρωπότητας για ένα καλύτερο, χαρούμενο, ιδεαλιστικό μέλλον και η ελπίδα για το ταξίδι της ανθρωπότητας στο διάστημα. Αυτό το μέλλον κατακρημνίστηκε σε εκείνο το συγκλονιστικό ατύχημα.

    Τι μένει σήμερα για εμάς; Η ελπίδα και η επιμονή για ένα ανάλογο καλύτερο αύριο. Αυτή είναι και η κληρονομιά του Challenger: Η ελπίδα ώστε η ανθρωπότητα να ενώσει τις διαφορές της, στο κυνήγι του κοινού της πεπρωμένου, του ταξιδιού στα άστρα…

    Η ελπίδα δεν είναι ανεδαφική. Μέσα στην ίδια γενιά, με σκληρή δουλειά και υπομονή, η αναπληρωματική δασκάλα της Κρίστα ΜακΟλιφ, η Μπάρμπαρα Μόργκαν, έχοντας μεταπηδήσει από την Εκπαίδευση, στη NASA ως αστροναύτης, ταξίδεψε τελικά στο διάστημα στις 21 Αυγούστου 2007, με καθυστέρηση 21 χρονών.

    Είμαστε στην αρχή του δρόμου και αυτό που θα πρέπει να χαρακτηρίσει την ανθρωπότητα είναι το πάθος και το όραμα αυτών των ηρώων. Ένα πάθος που περιγράφει συνοπτικά ο Χέρμαν Μέλβιλ στον «Μόμπυ Ντικ»:

    Bασανίζομαι από μία αδιάκοπη λαχτάρα για πράγματα μακρινά. Λατρεύω να αρμενίζω σε απαγορευμένες θάλασσες και να φτάνω σε βαρβαρικές ακτές…

Herman Melville

(Πηγή Βίντεο: Wanderers του Erik Wernquist)

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

1. “Teacher in space. Christa McAuliffe and the Challenger Legacy”. Colin Burgess. University of Nebraska Press. 2000