Στη μνήμη πεσόντων αστροναυτών της NASA

    Στις 28 Ιανουαρίου 2016 πέρασε η θλιβερή επέτειος που η NASA έχει επιλέξει ως ημέρα μνήμης (Day of Remembrance) για να τιμήσει τους πεσόντες της ήρωες.

    Σαν από ειρωνεία της τύχης, οι 3 σημαντικότερες ως τώρα καταστροφές στην ιστορία της NASA και των επανδρωμένων αποστολών της, έχουν συμβεί στα τέλη Γενάρη και αρχές Φλεβάρη:

• 27 Ιανουαρίου 1967  το Apollo 1,
• 28 Ιανουαρίου 1986 το διαστημικό λεωφορείο Challenger και
• 1 Φεβρουαρίου 2003 το διαστημικό λεωφορείο Columbia.

    Περίμενα, λόγω και της 30ης επετείου της καταστροφής του Challenger, που είχε το σημαντικότερο αντίκτυπο, αρκετές μέρες για κάποια αναφορά από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, είτε εγχώρια είτε διεθνή, αλλά μάταια. Μόνο ολιγόλεπτες αναφορές στα Αμερικάνικα τηλεοπτικά μέσα, δελτία τύπου στο κανάλι της NASA και σύντομα πλάνα στο Euronews. Χαρακτηριστικά που δηλώνουν ότι έχει μειωθεί το ενδιαφέρον που υπήρχε πριν μερικές δεκαετίες για τα διαστημικά ταξίδια, καθώς οι επίγειες ανακατωσούρες αποτελούν βασική μας έγνοια. Περισσότερα πάνω σε αυτό όπως και γιατί να απασχολεί αυτό το θέμα τον αναγνώστη, με τόσα επείγοντα προβλήματα που μας ταλανίζουν, όπως η οικονομική και προσφυγική κρίση στο δεύτερο μέρος αυτού του άρθρου (Η κληρονομιά του Challenger).

    Στο πρώτο μέρος αυτού του άρθρου (Στη μνήμη των πεσόντων αστροναυτών της NASA), θα αναφερθούμε συνοπτικά στα συμβάντα, την ιστορία και τα πληρώματα των 3 ατυχημάτων, ενώ στο δεύτερο μέρος (Η κληρονομιά του Challenger) θα μιλήσουμε για τον ιστορικό αντίκτυπο του ατυχήματος που συγκλόνισε τον κόσμο πριν 30 χρόνια και καθόρισε τις κατοπινές εξελίξεις των διαστημικών αποστολών.

    Apollo 1 (27/01/1967)

Παρωδία της αναμνηστικής φωτογραφίας της αποστολής Apollo 1, που είχαν τραβήξει τα μέλη του πληρώματος, σε μία προσπάθεια να εκφράσουν τις ανησυχίες τους για τα προβλήματα του θαλαμίσκου στον διευθυντή Joseph Shea, στις 19/8/1966. Η φωτογραφία έμελλε να αποδειχθεί προφητική. [PD by NASA μέσω Wikimedia Commons]

   Στις 27 Ιανουαρίου 1967, στο ακρωτήριο Κένεντι (σημερινό ακρωτήριο Κανάβεραλ), πραγματοποιήθηκε προπτητικός έλεγχος για την αποστολή Apollo 1, την πρώτη επανδρωμένη αποστολή του προγράμματος Apollo, που ήταν προγραμματισμένη για τις 21/2/1967. Μία πυρκαγιά κατέστρεψε ολοσχερώς το θαλαμίσκο διοίκησης, σκοτώνοντας και τους 3 επιβαίνοντες: τους αστροναύτες Βέρτζιλ Γκρίσομ, Έντουαρντ Γουάιτ και Ρότζερ Κάφφι.

    Η εξονυχιστική έρευνα που ακολούθησε υπέδειξε μία σειρά παραγόντων ως αίτια του δυστυχήματος:

• Την εύφθαρτη καλωδίωση κοντά στο σύστημα ψύξης, που χρησιμοποιούσε ένα εύφλεκτο υγρό,
• την πληθώρα εύφλεκτων υλικών συμπεριλαμβανομένων και των στολών των αστροναυτών,
• την ατμόσφαιρα του θαλαμίσκου που αποτελούνταν αποκλειστικά από οξυγόνο και συνέβαλλε στην άμεση επέκταση της φωτιάς, ενώ τέλος
• τον προβληματικό σχεδιασμό της θυρίδας διαφυγής, που σφράγισε τη μοίρα των 3 επιβαινόντων.

    Το σχετικό άρθρο στη Wikipedia για το Apollo 1 είναι πολύ λεπτομερές, εμπεριστατωμένο με δεκάδες πηγές, το συγκλονιστικό ηχητικό ντοκουμέντο από την ασύρματη επικοινωνία τη στιγμή του ατυχήματος καθώς και φωτογραφίες και πληροφορίες για τον αντίκτυπο και τον απόηχο του δυστυχήματος.

    Οι έρευνες για τα αίτια της πυρκαγιάς και οι βελτιώσεις σε θέματα ασφαλείας διέκοψαν την πρόοδο του προγράμματος Apollo για σχεδόν ένα χρόνο και τις επανδρωμένες πτήσεις για 20 μήνες.

    Challenger (28/01/1986)

Πορτραίτο του πληρώματος της αποστολής STS-51-L του Challenger [PD NASA μέσω Wikimedia Commons]

     Στις 28 Ιανουαρίου 1986, μετά από συνεχείς αναβολές λόγω τεχνικών ζητημάτων και κακών καιρικών συνθηκών, το διαστημικό λεωφορείο Challenger ξεκινά τη 10η μοιραία αποστολή του. Στο φορτίο του ένας τηλεπικοινωνιακός δορυφόρος και το ξεχωριστό επταμελές πλήρωμα: Μάικλ Τζ. Σμιθ, Ντικ Σκόμπι, Ρόναλντ ΜακΝαιρ, Έλλισον Ονιζούκα, Κρίστα ΜακΚόλιφ, Γκρέγκορυ Τζάρβις, Τζούντιθ Ρέζνικ. Πέρα από το επιστημονικό ενδιαφέρον της αποστολής,

Πάγος στην πλατφόρμα εκτόξευσης του Challenger νωρίς το πρωί της 28/1/1986 [PD by NASA μέσω Wikimedia Commons]

  Μόλις 73 δευτερόλεπτα μετά την εκτόξευσή του, η διαρροή στον δεξιό προωθητικό πύραυλο προκάλεσε μία συγκλονιστική έκρηξη που κομμάτιασε το διαστημικό λεωφορείο. Η προβληματική αρχιτεκτονική των μονωτικών δακτυλίων, που διαχώριζαν τους ορόφους των προωθητικών πυραύλων, σε συνδυασμό με τις ασυνήθιστα χαμηλές θερμοκρασίες που επικρατούσαν, είχαν ως αποτέλεσμα τη διαρροή και συνεπακόλουθη έκρηξη.

   Το πρόγραμμα αποστολών των διαστημικών λεωφορείων διεκόπη για σχεδόν τρία χρόνια (30 μήνες), μέχρι να ολοκληρωθούν τα πορίσματα της έρευνας για τα αίτια της καταστροφής, να αποδοθούν ευθύνες και να βρεθεί λύση στο πρόβλημα που προκάλεσε τη συγκεκριμένη τραγωδία. Ο αντίκτυπος ήταν σημαντικός όχι μόνο για τη NASA, τις ΗΠΑ αλλά για όλη την ανθρωπότητα που συνειδητοποίησε ότι το εγχείρημα να φτάσει στα άστρα δεν ήταν εύκολο και χρειαζόταν δέσμευση και όραμα.

   Για πολλά χρόνια η πολιτική συσκότισης των λεπτομερειών αλλά και το επιδερμικό ενδιαφέρον του κόσμου είχαν ως αποτέλεσμα να αίρεται η γενική αίσθηση ότι το ατύχημα ήταν κάτι το αναπάντεχο και ότι το ηρωικό πλήρωμα σκοτώθηκε ακαριαία. Όπως όμως δείχνει το εμπεριστατωμένο και σύντομο ντοκιμαντέρ για τις καταστροφές των δύο διαστημικών λεωφορείων στο τέλος του άρθρου, η NASA είχε στα χέρια της όλες τις προειδοποιητικές ενδείξεις όπως και στο δυστύχημα του Apollo 1, ώστε να αποτρέψει τις τραγωδίες.

    Επιπλέον, αδιάψευστες αποδείξεις, όπως:

• ενδείξεις τηλεμετρίας δευτερόλεπτα μετά την έκρηξη του Challenger,
• φωτογραφίες που δείχνουν το θάλαμο του πληρώματος να εξέρχεται του νέφους της έκρηξης,
• η χειροκίνητη αλλαγή ασφαλισμένων διακοπτών στο θάλαμο του πληρώματος κάποια στιγμή μετά την έκρηξη σε μία μάταιη προσπάθεια αποκατάστασης της ηλεκτροδότησης των κυκλωμάτων
• το γεγονός ότι κατά την ανέλκυση της ατράκτου από τον Ατλαντικό αυτή δεν έδειχνε σημεία εκρηκτικής αποσυμπίεσης παρά τα ρήγματά της
• όπως και το ότι 4 από τα μέλη του πληρώματος – συμπεριλαμβανομένου του κυβερνήτη βρέθηκαν να έχουν φορέσει τις μάσκες οξυγόνου έκτακτης ανάγκης και 3 πρόλαβαν να τις ενεργοποιήσουν και να καταναλώσουν οξυγόνο δύο λεπτών και 45 δευτερολέπτων (όσο και η διάρκεια της ελεύθερης πτώσης στον Ατλαντικό),

ανάγκασαν τη NASA να συμπεριλάβει στο πόρισμα της τις παραδοχές ότι αδυνατεί να προσδιορίσει τον ακριβή τρόπο θανάτου των επιβαινόντων αλλά πιστεύει ότι στα δευτερόλεπτα μετά την έκρηξη πρέπει να επήλθε απώλεια των αισθήσεων του πληρώματος λόγω αποσυμπίεσης, χωρίς αυτό το ενδεχόμενο να είναι απόλυτο.

Columbia (1/2/2003)

Το πλήρωμα της τελευταίας αποστολής του Columbia. Πηγή: NASA [Public domain], μέσω Wikimedia Commons

    Στις 1 Φεβρουαρίου 2003, μετά την ολοκλήρωση της δεκαπενθήμερης παραμονής σε τροχιά και της διεξαγωγής σειράς διεθνών πειραμάτων σε περιβάλλον μικροβαρύτητας, το διαστημικό λεωφορείο Columbia, διαλύθηκε κατά την επανείσοδό του στη Γήινη ατμόσφαιρα.Το αποτέλεσμα της νέας τραγωδίας ήταν ο θάνατος και των 7 μελών του πληρώματος: Ντ. Μπράουν, Ρ. Χάσμπαντ, Λ.Κλαρκ, Κ. Τσάολα, Μ. Άντερσον, Ου. ΜακΚουλ και Ι. Ραμόν.

    Ο λόγος ανάφλεξης του Κολούμπια κατά την επιστροφή στη Γη ήταν η ζημιά που είχε προκληθεί στη θερμική ασπίδα του διαστημικού λεωφορείου, όταν κατά την απογείωση αφρώδες υλικό από την εξωτερική δεξαμενή χτύπησε το αριστερό φτερό, αποκολλώντας θερμομονωτικά πλακίδια. Αυτό οδήγησε σε σταδιακή υπερθέρμανση του φτερού, την κατάρρευση της θερμικής ασπίδας και της τελικής καταστροφής του Κολούμπια.

   Οι επανδρωμένες πτήσεις διεκόπησαν για 2,5 χρόνια, όπως και ο ανεφοδιασμός του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού (φορτίο που επωμίστηκε αποκλειστικά η Ρωσική Υπηρεσία Διαστήματος) – 29 μήνες για την αποστολή προμηθειών και 41 μήνες ως την αποστολή νέου πληρώματος.

   Το πολύ αξιόλογο αφιέρωμα που ακολουθεί ρίχνει φως στις τραγωδίες των δύο διαστημικών λεωφορείων.